ROZWÓJ NA STYKU SUBREGIONÓW

Południowa część województwa śląskiego wyraźnie różni się pod względem fizycznogeograficznym od pozostałego obszaru. Te różnice mają swoje odbicie także w życiu i działalności ludzi. Ale nie  tylko one. Podobnie jak konurbacja katowicka jest to także dawny region stykowy, bo położony na styku Śląska Cieszyńskiego, Górnego Śląska (Ziemia Pszczyńska) i Małopolski. Granicę między Śląskiem i Małopolską stanowiła przepływająca przez Bielsko-Białą rzeka Biała. Położenie na styku polsko-prusko-austriackim miało również duży wpływ na kierunek i przebieg przemian społeczno-gospodarczych. Również dziś na obszarze województwa śląskiego znajduje się punkt, w którym stykają się trzy granice, czyli tzw. Trójstyk (Trojmezi, Trojmedzie)

Przykładem rozwoju w regionie stykowym było odrębne funkcjonowanie Bielska i Białej, które dopiero od 1 stycznia 1951 r. zostały formalnie połączone w jedno miasto. Bielsko rozwijało się na obszarze Śląska Cieszyńskiego, a Biała na terenie Małopolski.

Jest to największe miasto w tej części województwa śląskiego. Wraz z mniejszymi otaczającymi go miastami tworzy monocentryczną aglomerację bielską. Największymi miastami w aglomeracji poza Bielskiem-Białą są Czechowice-Dziedzice oraz Żywiec. W całej aglomeracji mieszka ponad 300 tys. osób. W latach 1975-1998 Bielsko-Biała było stolicą województwa bielskiego.  

Źródło; Rocznik Demograficzny 2015, GUS W-wa.

W Bielsku-Białej podobnie jak w wielu innych miastach województwa śląskiego występuje od lat 90. XX w zmniejszanie się liczby ludności. Jednak tempo tych zmian jest znacznie niższe np. w latach 1990-2012 ubytek wyniósł 3,9% podczas gdy w Katowicach 16,3%, a w Bytomiu aż o 24,7%.

Bielsko-Biała jest drugim po Katowicach najważniejszym ośrodkiem gospodarczym w województwie. Przemysł na tym obszarze zaczął rozwijać się już w XIX w (głównie włókienniczy). W latach 70. XX w zlokalizowano w Bielsku-Białej Fabrykę Samochodów Osobowych FIAT (część wspólnej inwestycji z Tychami). W Bielskim Okręgu Przemysłowym poza przemysłem włókienniczym i samochodowym rozwinięty jest przemysł maszynowy, metalowy i spożywczy.

Ważną rolę w gospodarce tego regionu ma turystyka. Największymi ośrodkami turystycznymi są Szczyrk, Wisła oraz będący uzdrowiskiem Ustroń. Rozwojowi turystyki poza walorami przyrodniczymi sprzyja bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura turystyczna. 

Cechy środowiska geograficznego sprzyjają wielu formom turystyki, w szczególności zaś turystyce aktywnej, w tym zimowej. Można tu uprawiać m.in. turystykę pieszą, rowerową, narciarstwo i żeglarstwo.

O roli turystyki w tym regionie świadczy m.in. fakt, że znajduje się tutaj 56% wszystkich turystycznych obiektów noclegowych województwa śląskiego i 53% miejsc noclegowych.

Tabela 1. Wybrane dane dotyczące zagospodarowania i ruchu turystycznego (stan na 31.VII 2012 r.)

 Źródło: Turystyka w 2012 r, www.stat.gov.pl

Podbeskidzie wyróżnia się także specyfiką przemian ludnościowych. Należą do nich:

• dodatni przyrost naturalny, 

  Źródło: obliczenia na podstawie Rocznika Demograficznego 2015 GUS

• wyższa dzietność kobiet (np. w Bielsku-Białej wynosi 1,33, w Katowicach 1,17, a w Częstochowie 1,14),
• dodatnie saldo migracji (choć w samym Bielsku-Białej ujemne),
• współczynnik feminizacji wyższy niż średnio w Polsce (106) i województwie (110 ) – w Bielsku-Białej 112, a w Cieszynie aż 114,
• wolniejsze tempo starzenia się ludności.  

Źródło: obliczenia na podstawie Rocznika Demograficznego 2015 GUS

Ubytek naturalny występuje w całym województwie śląskim oraz w wielu miastach np. w Katowicach i Częstochowie. Natomiast w Bielsku-Białej w 2012 r. przyrost naturalny był dodatni i wyniósł 0,3 ‰.

Specyfika przemian ludnościowych południowej części województwa wynika z kilku przyczyn. Generalnie obszary górskie, jak i wiejskie mają na ogół większą dynamikę przemian demograficznych w porównaniu z obszarami nizinnymi oraz miastami. Dodatkowo  walory środowiska geograficznego sprzyjają napływowi ludności. Dlatego też sieć osadnicza subregionu bielskiego jest dobrze rozwinięta.

Atrakcyjność środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskiego, Małego i Żywieckiego sprzyja procesowi suburbanizacji, szczególnie wokół Bielska-Białej oraz rozwojowi budownictwa rekreacyjnego. O szczególnej roli migracji w kreowaniu zaludnienia tego subregionu może świadczyć przypadek Jaworza, które notuje aż 30% udział ludności napływowej wśród stałych mieszkańców.

Ważnym atutem Podbeskidzia  jest też sąsiedztwo granicy państwa i wiążące się z tym faktem największe na południowej granicy kraju przejście graniczne w Cieszynie. Pogranicze to także współpraca w ramach euroregionów Śląsk Cieszyński i Beskidy (rys. 3). Aktywność euroregionów, szczególnie euroregionu Śląsk Cieszyński pozwala na współpracę między stroną polską i czeską, niwelowanie różnic w poziomie rozwoju pograniczy względem reszty kraju.

Współpraca w ramach euroregionu Śląsk Cieszyński polega m.in. na:

• wymianie doświadczeń i informacji na temat rynku pracy,
• poprawie infrastruktury komunikacyjnej,
• rozwiązywaniu wspólnych problemów ochrony środowiska,
• współpracy w zapobieganiu i rozwiązywaniu skutków klęsk żywiołowych
• rozwoju turystyki.

Głównymi celami działań w ramach euroregionu Beskidy są:

• integracja społeczności euroregionu,
• aktywizowanie współpracy gospodarczej,
• dbanie o bogactwo zasobów przyrody i ochrona środowiska,
• podniesienie jakości życia mieszkańców euroregionu.

Ważnym czynnikiem  sprzyjającym takim działaniom jest bliskość językowa (polski, czeski słowacki), natomiast utrudnienie stanowi podobieństwo struktury gospodarczej. opartej na przemysłach ciężkich (górnictwo, hutnictwo).