GDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDÓW – ZAGŁĘBIE DĄBROWSKIE I ZIEMIA ZAWIERCIAŃSKA
wos, społeczeństwo1. Dochody
Dochody spływające do samorządów powiatowych i samorządów gminnych pochodzą z różnych źródeł.
Powiaty uzyskują dochody z:
- części podatku PIT (10,25% podatku osób zamieszkujących teren powiatu),
- część podatku CIT (1,4% podatku firm, które mają siedzibę na terenie powiatu),
- z dochodów od przedsiębiorstw, których właścicielem jest powiat,
- z dochodów z majątku powiatu (np. wynajmu czy sprzedaży nieruchomości),
- z odsetek od lokat czy zaległych opłat,
- z opłat od czynności urzędowych (np. praw jazdy wydawanych przez starostę),
- z nałożonych kar pieniężnych.
Samorząd gminny posiada stosunkowo wyższe dochody, ale spoczywa na nim więcej ustawowych obowiązków. Do budżetu gmin wpływają:
- część podatku PIT (39,34% od osób zamieszkałych w gminie),
- część podatku CIT (6,71% od firm mających siedzibę w gminie),
- podatek od środków transportu (płacą go właściciele samochodów o wadze powyżej 3,5t, czyli ciężarówek, autobusów),
- podatek rolny,
- podatek leśny,
- podatek od nieruchomości,
- podatek od spadków i darowizn,
- opłaty różnego rodzaju (m.in. targowa, od posiadania psa, miejscowa, uzdrowiskowa, w miejscowościach turystycznych pobierana tzw. opłata klimatyczna).
Samorządy otrzymują również środki z budżetu centralnego na realizację określonych zadań (np. subwencja oświatowa na prowadzenie szkół). Realizują także różne projekty unijne, na które otrzymują dofinansowanie. Na realizację projektów unijnych muszą jednak zapewnić część środków własnych.
Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.
Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.
Gminy i powiaty współpracują ze sobą realizując projekty dotyczące sąsiednich gmin czy wspólnie podejmując pewne działania, np. wspólny zakup prądu na potrzeby gmin. Czasem gmina przekazuje też pieniądze innej gminie, np. w sytuacji, gdy mieszkańcy jednej miejscowości korzystają z opieki medycznej w drugiej.
Według danych z 2015 roku wśród pierwszych trzydziestu gmin osiągających na głowę najwyższe dochody na mieszkańca rocznie (od 6-49 tys. zł. rocznie) nie było żadnej gminy z województwa śląskiego. Porównywalne dochody uzyskał tylko jeden samorząd gminny, ale razem z subwencjami i dotacjami celowymi. Jest to gmina Ożarowice w powiecie tarnogórskim (dochody własne – 3532 zł, dochód ogółem – 6332 zł).
W skali całego województwa śląskiego dochody własne (bez subwencji i dotacji celowych) wynosiły 1777 zł, a dochody ogółem (wraz z redystrybucją z budżetu państwa) 3054 zł na głowę mieszkańca. Do grupy samorządów o wysokich dochodach całkowitych na 1 mieszkańca należy większość miast na prawach powiatu: Gliwice (7694 zł), Dąbrowa Górnicza (5621 zł), Katowice (5517 zł). Rybnik (4932), Tychy (4884 zł), Częstochowa (4842 zł), Bielsko-Biała (4701 zł), Chorzów (4506 zł), Jaworzno (4449 zł), Zabrze (4412 zł), Jastrzębie Zdrój (4173 zł), Ruda Śląska (4159 zł), Mysłowice (4075 zł), Żory (4026), Bytom (3953 zł), Sosnowiec (3950), Siemianowice Śląskie (3658 zł), Świętochłowice (3533 zł), Piekary Śląskie (3517 zł).
Dochody miast na prawach powiatu oraz gmin o najniższym i najwyższym dochodzie na głowę mieszkańca w poszczególnych subregionach województwa śląskiego prezentuje Tabela 1.
Tabela 1. Dochody ogółem i dochody własne budżetów wybranych miast na prawach powiatu i gmin na 1 mieszkańca w 2015 roku
(podział na subregiony w tabeli jest zgodny z tym, który stosuje w rocznikach statystycznych GUS)
Subregion |
Gmina/miasto
(1. Miasta wydzielone o najwyższych dochodach własnych; 2. Gminy o najwyższych dochodach własnych; 3. Gminy najniższych dochodach własnych) |
Dochody własne gmin na 1 mieszkańca (w zł.) |
Dochody ogółem (razem m.in. z subwencjami i dotacjami celowymi) (w zł.) |
Subregion bielski | 1. Bielsko-Biała |
2987 | 4701 |
2. Ustroń |
2785 | 3980 | |
3. Radziechowy-Wieprz |
912 | 2854 | |
Subregion bytomski | 1. Bytom |
2187 | 3953 |
2. Ożarowice |
3532 | 6332 | |
3. Pawonków |
1100 | 3034 |
|
Subregion częstochowski | 1. Częstochowa |
2635 | 4842 |
2. Kamienica Polska |
2622 | 3804 | |
3. Miedźno |
917 | 3014 | |
Subregion gliwicki | 1. Gliwice |
4073 | 7694 |
2. Gierałtowice |
2561 | 3865 | |
3. Wielowieś |
1259 | 3180 | |
Subregion katowicki | 1. Katowice |
3879 | 5517 |
2. ———— |
——– | ——– | |
3. ———— | ——– | ——– | |
Subregion rybnicki | 1. Rybnik |
3121 | 4932 |
2. Lubomia |
3130 | 4390 | |
3. Mszana | 817 | 2172 | |
Subregion sosnowiecki | 1. Dąbrowa Górnicza | 3422 | 5261 |
2. Sławków |
2780 | 4787 | |
3. Żarnowiec | 899 | 2913 | |
Subregion tyski | 1. Tychy |
3103 | 4884 |
2. Goczałkowice Zdrój | 3569 | 5084 | |
3. Pawłowice |
1385 | 2916 |
Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016, s.392-397, 412-413.
Przedstawiono miasta na prawach powiatu województwa śląskiego, które w poszczególnych subregionach województwa śląskiego uzyskały najwyższe i najniższe dochody własne w 2016 roku.
Wśród gmin o najwyższych dochodach w Polsce na 1 mieszkańca znajdują się m.in. Rybnik, Tychy, Katowice i Gliwice. Co ciekawe dochody powiatów rybnickiego i gliwickiego na 1 mieszkańca należą do najniższych w kraju. Jak myślisz, z czego może wynikać ten paradoks?
2. Wydatki
Wydatki gmin prześledzimy na przykładzie gminy Dąbrowa Górnicza. Poniżej wykres i tabela prezentujące wydatki tego miasta w 2015 roku.
Tabela 2. Wydatki budżetu miasta Dąbrowy Górniczej według działów w 2015 r.
Dział |
Wydatki |
Edukacyjna opieka wychowawcza |
15 731800 |
Transport i łączność | 78 549200 |
Gospodarka mieszkaniowa | 5 578400 |
Administracja publiczna | 54 812400 |
Oświata i wychowanie | 203 236400 |
Ochrona zdrowia | 30 620700 |
Pomoc społeczna | 65 738800 |
Gospodarka komunalna i ochrona środowiska | 128 905400 |
Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego | 24 527900 |
Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.
Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.
Jak widać, na wykresie najwięcej kosztuje oświata i wychowanie, w dalszej kolejności gmina pokrywa koszty gospodarki komunalnej i ochrona środowiska, która razem z transport i łącznością stanowi ponad 34% w wydatkach miasta. Na funkcjonowanie pomocy społecznej przeznaczone jest ponad 10% budżetu. Wymienione cztery działy pochłaniają łącznie 78,3% budżetu. W 2015 roku miasto Dąbrowa Górnicza wydało na 1 mieszkańca średnio 5394 złotych, przy dochodach gminy 5261 zł na 1 mieszkańca.
Oczywiście w innych gminach rozkład wydatków może być inny, w zależności od lokalnych potrzeb czy przyjętych priorytetów w rozwoju gminy.
Gmina, w której istnieje infrastruktura, nie będzie musiała wydawać dużych kwot na budowę dróg, boisk czy sieci wodociągowej, a tym samym procentowy udział tych wydatków w budżecie będzie niższy. Nie znaczy to jednak, że samorząd nie dba o te działy czy przeznacza na nie za mało pieniędzy. Oceniając budżet gminy czy powiatu zawsze musimy znać sytuację miejscowości i jej potrzeby.
Przykładowy podział wybranych zadań pomiędzy gminę i powiat przedstawia schemat.
Powiązane lekcje
BUDŻET WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
wos, społeczeństwo
BUDŻET, PODATEK PIT, PODATEK CIT, DOCHODY, WYDATKI
rozpocznij lekcjęGDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDÓW - GÓRNY ŚLĄSK
wos, społeczeństwo
BUDŻET, PODATEK PIT, PODATEK CIT, DOCHODY, WYDATKI
rozpocznij lekcjęGDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDÓW - ŚLĄSK CIESZYŃSKI, ZACHODNIA MAŁOPOLSKA
wos, społeczeństwo
BUDŻET, PODATEK PIT, PODATEK CIT, DOCHODY, WYDATKI
rozpocznij lekcjęGDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDÓW – ZIEMIA CZĘSTOCHOWSKA
wos, społeczeństwo
BUDŻET, PODATEK PIT, PODATEK CIT, DOCHODY, WYDATKI
rozpocznij lekcjęGDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDU - ZIEMIA JAWORZNICKO-CHRZANOWSKA
wos, społeczeństwo
BUDŻET, PODATEK PIT, PODATEK CIT, DOCHODY, WYDATKI
rozpocznij lekcję