Słownik pojęć
Zaloguj się
spis treści
panel narzędzi
zapisz notatkę
ŻYCIE CODZIENNE NA OSIEDLU ROBOTNICZYM NIKISZOWIEC W OKRESIE 1922–1939
historia, kultura1. Zanim wyruszysz
Lekcja jest materiałem przygotowanym w konkursie w ramach projektu „PoznajMY ŚLĄSKIE 1922-1939”, dofinansowanego ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Rządowego Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.
2. Czym był Nikiszowiec?
Spółka Georg von Giesche’s Erben zaczęła budowę osiedli dla pracowników kopalni „Giesche” – w roku 1907 w Giszowcu oraz drugie w sąsiedztwie szybu „Nickisch” w 1908 roku. Osiedla patronackie mimo wielu łączących je podobieństw różniły się między sobą. Wiele zależało od patrona-inwestora, który wybierał czy skorzysta z bezpłatnego, udostępnianego przez władze pruskie projektu, czy wynajmie architekta, który zaprojektuje cały zespół osiedla. Nikiszowiec wyróżniają zdobienia elewacji, odmienne dla każdego budynku.
Na terenie osiedla Nikiszowiec znajduje się tablica, upamiętaniająca architektów z Charlottenburga koło Berlina – twórców obu osiedli. Znajdź ją i odczytaj ich imiona i nazwiska
Wikimedia Commons CC BY 3.03. Osiedle samowystarczalne
Osiedle górnicze przewidywane dla około 5000 mieszkańców było samowystarczalne. Nikiszowiec był jak miasteczko – tu robotnicy i ich rodziny załatwiali wszystkie codzienne potrzeby.
Osiedle miało miejski charakter zabudowy, lecz wprowadzono tam elementy kultury wiejskiej. Za osiedlem znajdowały się pola dzierżawione pod uprawę zboża lub ziemniaków, więc górnicy mogli je uprawiać i również w ten sposób utrzymywać rodzinę. Ponadto wewnątrz każdego bloku znajdował się dziedziniec, na który wchodziło się przez ainfarty (bramy) udekorowane różnymi detalami. Tam bawiły się dzieci i toczyło się życie mieszkańców bloku.
Mieszkania w familokach składały się zwykle z dużej kuchni i jednego lub dwóch pokojów. Mieszkania wyposażone były już w zlew z bieżącą woda w kuchni i ubikacje umieszczone w budynku, zazwyczaj na półpiętrze. Każde mieszkanie posiadało swoją piwnicę oraz komórkę na podwórzu.
Przyjrzyj się makiecie osiedla na zdjęciu i policz, z ilu bloków mieszkalnych składa się Nikiszowiec
E. Kowalska
Zdjęcia przedstawiają wielorodzinne domy, w których mieszkali górnicy. Co charakteryzuje zabudowę osiedla?
E. Kowalska
Górnicze rodziny upamiętniały ważne chwile z życia, chodząc do zakładu fotograficznego „Niesporek”, który założył górnik kopalni „Giesche”.
Wikimedia Commons, na licencji CC BY-SA 3.0 plZaprojektowany przez Zillmanów kościół był w budowie do lat dwudziestych XX w., a mieszkańcy Nikiszowca chodzili do tymczasowego kościółka w dawnym budynku kotłowni. W dniu 23 października 1927 roku ksiądz biskup Arkadiusz Lisiecki poświęcił nową świątynię, ufundowaną przez kopalnię „Giesche” oraz wiernych z Janowa i Nikiszowca. Zillmanowie uważali, że styl neobarokowy najlepiej nawiązuje do tradycji Górnego Śląska.
Jedną z najważniejszych imprez na Nikiszowcu jest odpust w pierwszą niedzielę po 26 lipca. Kto jest patronem tutejszego kościoła?
E. Kowalska4. Społeczność
Mieszkańcy osiedli tworzyli wyjątkowo zżyte wspólnoty, ponieważ byli nie tylko sąsiadami ale również pracowali w jednym miejscu pracy. Wszyscy się znali, dotykały ich podobne problemy, razem świętowali.
5. Trudny okres dla nikiszowieckich rodzin – strajk w kopalni „Giesche”
W latach 1931 – 1935 w związku z ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym górnośląski przemysł węglowy przeżywał poważne kłopoty. W latach 1931 – 1933 wydobycie węgla w kopalni „Giesche” spadło o 39%.
6. Podsumowanie
Nikiszowiec był jednym z wielu osiedli patronackich, jakie funkcjonowały na Górnym Śląsku w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Kopalnia „Giesche” nie była tylko zakładem pracy,
ale to w okół niej toczyło się całe życie osiedla.