.chapters-menu:hover { left: 0; line-height: 0; } .chapters-menu:hover .chapters-menu-left { box-shadow: 2px 4px 38px 0px rgba(60, 79, 82, 0.32); } .tools:hover { right: 0; line-height: 0; box-shadow: 2px 4px 38px 0px rgba(60, 79, 82, 0.32); }

zaznaczanie tekstu

dodaj/edytuj notatkę

dodaj do ulubionych

pobierz pdf

BUDŻET WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

wos, społeczeństwo

1. Czym jest budżet?

2. Dochody samorządu województwa śląskiego

3. Wydatki samorządu województwa śląskiego

Przypomnij sobie

1. Z jakich źródeł czerpie dochody gospodarstwo domowe?

2. Jakie wydatki ma przeciętna rodzina?

3. Sprawdź, czy linie kolejowe przebiegające w pobliżu twojej miejscowości obsługują Koleje Śląskie.

1. Czym jest budżet?

Z budżetem spotykamy się w różnych okolicznościach: w gospodarstwie domowym, w pracy, słyszymy o budżetach gmin, powiatów, województw czy budżecie państwa.

Budżet to zestawienie planowanych dochodów i wydatków. W interesującym nas przypadku będzie on dotyczył dochodów i wydatków województwa śląskiego. Taki plan dochodów i wydatków opracowywany jest na rok kalendarzowy, zwany rokiem budżetowym. Budżet województwa uchwalany jest przez sejmik i jest on podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego, jaką jest województwo. Oznacza to, że środki finansowe (pieniądze) mogą być wydane jedynie na zaplanowane w budżecie cele, nie można nimi dowolnie dysponować (czyli wydać na coś, czego wcześniej nie zaplanowano), a zmiana przeznaczenia środków musi zostać poprzedzona zmianą zapisów w budżecie. Za prawidłowe wykonanie uchwały budżetowej odpowiada zarząd województwa na czele z marszałkiem.

Zależności budżetu państwa i budżetów samorządów

Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej

2. Dochody samorządu województwa śląskiego

Główne źródła dochodów województwa to:

1,6% udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze województwa (podatek PIT),
14,75% udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, posiadających siedzibę na obszarze województwa (podatek CIT),
dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki i zakłady budżetowe, czyli firmy i instytucje należące do województwa,
dochody z majątku województwa, czyli np. z wynajmu lub sprzedaży majątku,
spadki, zapisy, darowizny, odsetki, kary i grzywny,
dotacje i subwencje, czyli środki przekazywane przez władze centralne dla województwa na realizację określonych zadań.

Przykładem subwencji jest subwencja oświatowa, przekazywana dla województwa na prowadzenie szkół i instytucji edukacyjnych.

Źródło: Statystyczny Vademecum Samorządowca 2017, US Katowice

Zwróć uwagę, że budżet województwa zasilany jest częścią podatków PIT i CIT. Oznacza to, że im więcej osób i firm z terenu województwa płaci te podatki, tym większe dochody trafiają do budżetu województwa. W 2015 roku wpływy z tych dwóch podatków stanowiły razem 34% dochodów województwa śląskiego. W 2016 roku dochód z tego źródła wyniósł ponad 669 mln złotych, przy łącznych dochodach budżetu wynoszących 1 mld 170 mln złotych.

Do dochodów województwa wlicza się także środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, a przeznaczone na finansowanie programów i projektów unijnych (tzw. dotacje unijne). Wartość dofinansowania ze środków Unii Europejskiej, projektów realizowanych w latach 2007-2015 wyniosła 25 mld 639 mln zł.

Województwo śląskie znajduje się w grupie województw o najwyższych dochodach, jednak po przeliczeniu na jednego mieszkańca sytuacja się zmienia. Przy tak liczonym dochodzie w 2011 roku województwo śląskie zajmowało ostatnie, 16 miejsce (na jednego mieszkańca dochód budżetu wyniósł 291 złotych). W 2015 roku województwo śląskie zajmowało 12 miejsce z dochodem 385,19 zł na jednego mieszkańca. Wynika to z tego, że w województwie śląskim mieszka bardzo dużo ludzi i nawet stosunkowo wysokie dochody samorządu województwa (z podatków płaconych przez mieszkańców, firm i innych źródeł) po przeliczeniu na „głowę” mieszkańca powodują, że województwo lokuje się nisko w takim zestawieniu. Dla porównania w województwie podlaskim, które znajdowało się na pierwszym miejscu w 2015 roku, dochód na jednego mieszkańca wyniósł 712,09 złotych, a w mazowieckim 518,4 złotych.

Źródło: Dane GUS

3. Wydatki samorządu województwa śląskiego

Pieniądze z budżetu województwa przeznaczane są na różne cele w zależności od bieżących potrzeb, obowiązków nałożonych na władze wojewódzkie przepisami prawa lub planowanych, ważnych dla regionu inwestycji.

W latach 2013-2015 najwięcej pieniędzy przeznaczano na:

transport i łączność (czyli przewozy pasażerskie kolejowe czy autobusowe, np. Koleje Śląskie, utrzymanie dróg wojewódzkich, rozbudowę DTŚ),
administrację publiczną,
kulturę oraz ochronę dziedzictwa narodowego (np. finansowanie Biblioteki Śląskiej, Muzeum Śląskiego czy Opery Śląskiej),
oświatę i wychowanie (np. utrzymanie Biblioteki Pedagogicznej, Kolegiów Języków Obcych czy Regionalnych Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli),
ochronę zdrowia (np. utrzymanie szpitali wojewódzkich),
kulturę fizyczną (utrzymanie obiektów sportowych np. stadionów).

Stosunkowo najmniejsze wydatki z budżetu pochłania bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa oraz gospodarka mieszkaniowa, gospodarka komunalna i ochrona środowiska. Oczywiście nie oznacza to, że władze województwa nie przykładają wagi do tych dziedzin. Często zdarza się, że koszty niektórych inwestycji czy funkcjonowania instytucji są pokrywane z kilku źródeł, a budżet województwa jedynie w niewielkim stopniu je dofinansowuje. I tak na przykład koszty funkcjonowania policji pokrywa budżet państwa, jednak samorząd województwa może zakupić dla Komendy Wojewódzkiej Policji specjalistyczny sprzęt lub wyposażenie, które służyć będzie lokalnej społeczności.

Koleje Śląskie są spółką finansowaną z budżetu województwa śląskiego

Wikimedia Commons, na licencji CC BY 3.0, fot. Patryk Farana

Modernizowany Stadion Śląski

www.slaskie.pl

W 2015 roku wydatki z budżetu województwa śląskiego na 1 mieszkańca wynosiły 391,38 złotych. W przypadku gdy wydatki z budżetu przewyższają dochody, deficyt można pokryć na przykład zaciągając pożyczkę lub wykorzystując wolne środki finansowe. Deficyt jest zjawiskiem dopuszczalnym, powinien być jednak utrzymywany w rozsądnej wysokości i nie powodować narastania długu, od którego płaci się odsetki.

Tekst źródłowy

Statut województwa śląskiego (fragment).

Rozdział VII

FINANSE SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA

§ 55.

Samorząd Województwa prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.

§ 56.

Budżet Województwa jest planem finansowym obejmującym:

planowane dochody i wydatki Województwa,
źródła sfinansowania deficytu budżetowego,
przeznaczenie nadwyżki budżetowej,
wydatki związane z wieloletnimi programami, w tym w szczególności inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie każdego z programów.

§ 57.

Zamieszczenie w budżecie Województwa wydatków na określone cele nie stanowi podstawy zobowiązań wobec osób trzecich oraz roszczeń osób trzecich wobec Województwa.

§ 58.

Budżet Województwa jest uchwalany jako część uchwały budżetowej na rok kalendarzowy, zwany dalej „rokiem budżetowym”.
Sejmik ustala tryb prac nad projektem uchwały budżetowej, określając w szczególności:
1. terminy obowiązujące w toku prac nad projektem budżetu Województwa,
2. obowiązki wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych w toku prac nad projektem budżetu Województwa,
3. wymaganą przez Sejmik szczegółowość projektu,
4. materiały informacyjne, które Zarząd powinien przedstawić Sejmikowi, przedkładając projekt uchwały budżetowej.

§ 59.

Uchwała budżetowa Województwa składa się z budżetu Województwa, ustaleń dotyczących spraw, które, na podstawie ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, z 1999r. Nr 38, poz. 360, Nr 49 poz. 485, Nr 70, poz. 778 i Nr 110, poz. 1255, z 2000 r. Nr 6, poz. 69, Nr 12, poz. 136, Nr 48, poz. 550, Nr 95, poz. 1041, Nr 119, poz. 1251 i 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 46, poz. 499, Nr 125, poz. 1368, Nr 98, poz. 1070, Nr 102, poz. 1116, Nr 145, poz. 1623, Nr 88, poz. 961, Nr 100, poz. 1082) pozostawiono do uchwały Sejmiku oraz spraw wskazanych przez Sejmik w uchwale, o której mowa w § 58 ust. 2.
Uchwała budżetowa może obejmować wydatki na wieloletnie programy inwestycyjne jeżeli:
1. dla każdego programu wieloletniego zostały przez Sejmik odrębnie określone:
  1. nazwa programu, jego cel i zadania, które będą finansowane z budżetu Województwa,
  2. jednostka organizacyjna wykonująca program lub też koordynująca wykonywanie programu,
  3. okres realizacji programu i łączne nakłady finansowe,
  4. wysokość wydatków w poszczególnych latach realizacji programu,
2. kolejne uchwały budżetowe będą obejmować nakłady na uruchomiony program w wysokości umożliwiającej jego terminowe zakończenie,
3. zmiana kwot wydatków na realizację programu może być wyłącznie skutkiem odrębnych uchwał Sejmiku zmieniających zakres wykonywania tego programu lub wstrzymujących jego wykonywanie.

§ 60.

Uchwałę budżetową Województwa podejmuje się przed rozpoczęciem roku budżetowego.
W przypadku nieuchwalenia budżetu w terminie wskazanym w ust. 1 do czasu uchwalenia budżetu przez Sejmik, jednak nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki budżetowej jest projekt uchwały budżetowej przedłożonej Sejmikowi.
W przypadku nieuchwalenia budżetu w terminie, o którym mowa w ust. 2, Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach ustala budżet Województwa w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych najpóźniej do dnia 30 kwietnia roku budżetowego. Do dnia ustalenia budżetu przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Katowicach podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały, o której mowa w ust. 1.
W przypadku, gdy dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym, Sejmik może uchwalić prowizorium budżetowe Województwa na okres objęty prowizorium budżetowym państwa.

§ 61.

Opracowanie i przedstawienie do uchwalenia projektu budżetu Województwa, a także inicjatywa w sprawie zmian tego budżetu, należą do wyłącznej kompetencji Zarządu.
Zarząd przygotowuje i przedstawia Sejmikowi nie później niż 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy:
1. projekt budżetu Województwa uwzględniający zasady określone w ustawie z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, z 1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 49, poz. 485, Nr 70, poz. 778 i Nr 110, poz. 1255 oraz z 2000 r. Nr 6, poz. 69, Nr 12, poz. 136, Nr 48, poz. 550, Nr 95, poz. 1041, Nr 119, poz. 1251 i 122, poz. 1315) oraz ustalenia Sejmiku, o których mowa w § 58 ust. 2 pkt 3,
2. projekt ustaleń uchwały budżetowej, o których mowa w § 59 ust. 1,
3. materiały informacyjne określone przez Sejmik w uchwale budżetowej.
Bez zgody Zarządu Sejmik nie może wprowadzić w projekcie budżetu Województwa zmian powodujących zwiększenie wydatków i jednoczesne zwiększenie deficytu projektowanego budżetu Województwa albo zmian powodujących zwiększenie przewidywanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia nowych źródeł dochodów.

§ 62.

Za prawidłowe wykonanie budżetu Województwa odpowiada Zarząd.
Zarządowi przysługuje wyłączne prawo:
1. projekt budżetu Województwa uwzględniający zasady określone w ustawie z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, z 1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 49, poz. 485, Nr 70, póz,. 778 i Nr 110, poz. 1255 oraz z 2000 r. Nr 6, poz. 69, Nr 12, poz. 136, Nr 48, poz. 550, Nr 95, poz. 1041, Nr 119, poz. 1251 i 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 46, poz. 499, Nr 125, poz. 1368, Nr 98, poz. 1070, Nr 102, poz. 1116, Nr 145, poz. 1623, Nr 88, poz. 961, Nr 100, poz. 1082) oraz ustalenia Sejmiku, o których mowa w § 58 ust. 2 pkt 3,
2. emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielanych przez Sejmik,
3. dokonywania wydatków budżetowych,
4. zgłaszania propozycji zmian w budżecie Województwa,
5. dysponowania rezerwami budżetu Województwa,
6. blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.

§ 63.

Gospodarka środkami finansowymi znajdującymi się w dyspozycji samorządu Województwa jest jawna. Wymóg jawności jest spełniany między innymi przez:

zachowanie jawności debaty budżetowej,
opublikowanie uchwały budżetowej oraz sprawozdań z wykonania budżetu Województwa,
przedstawianie pełnego wykazu kwot dotacji celowych udzielanych z budżetu Województwa.

§ 64.

(skreślony)

§ 65.

Dyspozycja środkami pieniężnymi Województwa jest oddzielona od jej kasowego wykonania.

Statut województwa śląskiego (fragment), http://www.slaskie.pl/strona_n.php?jezyk=pl&grupa=24&id=28&id_menu=313

Pytania i polecenia:

1. Co przemiawia za jawnością gospodorawonia środkami finansowymi i w jaki sposób jest to realizowane?

2. Jakie są zadania Zarządu Województwa przy gospodarowaniu środkami finansowymi?

3. Jaką rolę pełni uchwała budżetowa?

Zadania

1. Wyjaśnij, czym jest budżet?

2. Skąd samorząd województwa czerpie swoje dochody?

3. Jakie wydatki finansowane są z budżetu województwa? Podaj przykłady.

4. Odszukaj informacje, jaki był dochód na jednego mieszkańca w ostatnim roku i porównaj z informacją o wydatkach z budżetu województwa (na mieszkańca). Oblicz różnicę i określ, czy budżet województwa był deficytowy?

5. Po przeczytaniu tekstu źródłowego oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe.

Budżet województwa na rok następny musi być uchwalony do dnia 15 listopada roku poprzedniego.

Projekt budżetu przygotowuje Zarząd Województwa.

Budżet województwa uchwalany jest na rok kalendarzowy.

Podatek CIT w całości zasila budżet województwa śląskiego.

6. Odszukaj informacje o dochodach oraz o liczbie ludności województw podlaskiego i śląskiego (np. na stronie Głównego Urzędu Statystycznego), a następnie porównaj te dane. Zastanów się, czy na podstawie niepełnych danych statystycznych można wyciągnąć obiektywne wnioski dotyczące rozwoju gospodarczego regionu? Który sposób prezentacji danych o dochodach – kwota dochodu w całości czy w przeliczeniu na jednego mieszkańca – jest lepszym sposobem porównywania dochodów?