GDZIE TRAFIAJĄ NASZE PODATKI? FINANSE SAMORZĄDÓW – ZIEMIA CZĘSTOCHOWSKA

Dochody spływające do samorządów powiatowych i samorządów gminnych pochodzą z różnych źródeł.

Powiaty uzyskują dochody z:

• części podatku PIT (10,25% podatku osób zamieszkujących teren powiatu),
• część podatku CIT (1,4% podatku firm, które mają siedzibę na terenie powiatu),
• z dochodów od przedsiębiorstw, których właścicielem jest powiat,
• z dochodów z majątku powiatu (np. wynajmu czy sprzedaży nieruchomości),
• z odsetek od lokat czy zaległych opłat,
• z opłat od czynności urzędowych (np. praw jazdy wydawanych przez starostę),
• z nałożonych kar pieniężnych.

Samorząd gminny posiada stosunkowo wyższe dochody, ale spoczywa na nim więcej ustawowych obowiązków. Do budżetu gmin wpływają:

• część podatku PIT (39,34% od osób zamieszkałych w gminie),
• część podatku CIT (6,71% od firm mających siedzibę w gminie),
• podatek od środków transportu (płacą go właściciele samochodów o wadze powyżej 3,5t, czyli ciężarówek, autobusów),
• podatek rolny,
• podatek leśny,
• podatek od nieruchomości,
• podatek od spadków i darowizn,
• opłaty różnego rodzaju (m.in. targowa, od posiadania psa, miejscowa, uzdrowiskowa, w miejscowościach turystycznych pobierana tzw. opłata klimatyczna).

Samorządy otrzymują również środki z budżetu centralnego na realizację określonych zadań (np. subwencja oświatowa na prowadzenie szkół). Realizują także różne projekty unijne, na które otrzymują dofinansowanie. Na realizację projektów unijnych muszą jednak zapewnić część środków własnych.

Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.

Gminy i powiaty współpracują ze sobą realizując projekty dotyczące sąsiednich gmin czy wspólnie podejmując pewne działania, np. wspólny zakup prądu na potrzeby gmin. Czasem gmina przekazuje też pieniądze innej gminie, np. w sytuacji, gdy mieszkańcy jednej miejscowości korzystają z opieki medycznej w drugiej.

Według danych z 2015 roku wśród pierwszych trzydziestu gmin osiągających na głowę najwyższe dochody na mieszkańca rocznie (od 6-49 tys. zł. rocznie) nie było żadnej gminy z województwa śląskiego. Porównywalne dochody uzyskał tylko jeden samorząd gminny, ale razem z subwencjami i dotacjami celowymi. Jest to gmina Ożarowice w powiecie tarnogórskim (dochody własne – 3532 zł, dochód ogółem – 6332 zł).

W skali całego województwa śląskiego dochody własne (bez subwencji i dotacji celowych) wynosiły 1777 zł, a dochody ogółem (wraz z redystrybucją z budżetu państwa) 3054 zł na głowę mieszkańca. Do grupy samorządów o wysokich dochodach całkowitych na 1 mieszkańca należy większość miast na prawach powiatu: Gliwice (7694 zł), Dąbrowa Górnicza (5621 zł), Katowice (5517 zł). Rybnik (4932), Tychy (4884 zł), Częstochowa (4842 zł), Bielsko-Biała (4701 zł), Chorzów (4506 zł), Jaworzno (4449 zł), Zabrze (4412 zł), Jastrzębie Zdrój (4173 zł), Ruda Śląska (4159 zł), Mysłowice (4075 zł), Żory (4026), Bytom (3953 zł), Sosnowiec (3950), Siemianowice Śląskie (3658 zł), Świętochłowice (3533 zł), Piekary Śląskie (3517 zł).

Dochody miast na prawach powiatu oraz gmin o najniższym i najwyższym dochodzie na głowę mieszkańca w poszczególnych subregionach województwa śląskiego prezentuje Tabela 1.

Tabela 1. Dochody  ogółem i dochody własne budżetów wybranych miast na prawach powiatu i gmin na 1 mieszkańca w 2015 roku

(podział na subregiony w tabeli jest zgodny z tym, który stosuje w rocznikach statystycznych GUS)

Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016, s.392-397, 412-413.

Przedstawiono miasta na prawach powiatu województwa śląskiego, które w poszczególnych subregionach województwa śląskiego uzyskały najwyższe i najniższe dochody własne w 2016 roku.

Wśród gmin o najwyższych dochodach w Polsce na 1 mieszkańca znajdują się m.in. Rybnik, Tychy, Katowice i Gliwice. Co ciekawe dochody powiatów rybnickiego i gliwickiego na 1 mieszkańca należą do najniższych w kraju. Jak myślisz, z czego może wynikać ten paradoks?

Wydatki gmin prześledzimy na przykładzie gminy Koziegłowy. Miejscowość ta położona jest na skraju Jury Krakowsko-Częstochowskiej i należy do powiatu myszkowskiego. Poniżej wykres i tabela prezentujące wydatki tego miasta w 2015 roku.

Tabela 2. Wydatki budżetu gminy Koziegłowy według działów w 2015 r.

Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.

Źródło: Województwo śląskie: podregiony, powiaty, gminy 2016, GUS w Katowicach, Katowice 2016.

Jak widać, najwięcej kosztuje oświata (szeroko rozumiane utrzymanie szkół, przedszkoli), na drugim miejscu są wydatki na rolnictwo i łowiectwo, dalej: pomoc społeczna i administracja. W 2015 roku gmina Koziegłowy wydała na 1 mieszkańca średnio 3998 złotych, przy dochodach 3830 zł na mieszkańca.

Oczywiście w innych gminach rozkład wydatków może być inny, w zależności od lokalnych potrzeb czy przyjętych priorytetów w rozwoju gminy. Gmina, w której istnieje infrastruktura, nie będzie musiała wydawać dużych kwot na budowę dróg, boisk czy sieci wodociągowej,  a tym samym procentowy udział tych wydatków w budżecie będzie niższy. Nie znaczy to jednak, że samorząd nie dba o te działy czy przeznacza na nie za mało pieniędzy. Oceniając budżet gminy czy powiatu zawsze musimy znać sytuację miejscowości i jej potrzeby.

Przykładowy podział wybranych zadań pomiędzy gminę i powiat przedstawia schemat.