MUZYKA PRZEKRACZA GRANICE – MUZYKA FILMOWA

Jeden z największych znawców historii filmu, Krzysztof Teodor Toeplitz, napisał:

„Nasz sposób kontaktowania się ze światem zewnętrznym opiera się na działaniu pięciu zmysłów i w gruncie rzeczy dopiero harmonijne ich współdziałanie może nam dać możliwie pełne pojęcie o poznawanych przedmiotach. Film niemy, teoretycznie przynajmniej, opierał się tylko na jednym z naszych zmysłów – na wzroku. Tego rodzaju kontakt ze światem, oglądanym na ekranie, był nie tylko niepełny, ale i męczący. Fizjologowie, zajmujący się badaniem reakcji naszego organizmu, przeprowadzili w tej dziedzinie szereg interesujących doświadczeń, które dowiodły, że samo oglądanie, przy wyłączeniu wszystkich innych zmysłów, jest dla człowieka o wiele bardziej męczące (…)”

(„Kino dla wszystkich”)

Z kolei Zofia Lissa w Estetyce muzyki filmowej przywołuje badania, które mówią, że:

„(…) w każdym przeżyciu muzycznym warstwa wrażeniowa wywiera pewien wpływ na słuchacza: przyśpiesza lub zwalnia oddech, puls, wywołuje tzw. gęsią skórkę, napięcie lub rozluźnienie mięśni, zmiany ciśnienia i szybkości obiegu krwi, dreszcze.”

Tak więc związek obrazu z muzyką jest niemalże „organiczny” i wiedzę tę wykorzystują kompozytorzy tworzący muzykę filmową. Najlepszym dowodem na docenienie roli, jaką pełni muzyka w dziele filmowym, jest przyznawanie nagrody branży filmowej w dziedzinie muzyki: Oskar, Cezar, (tu laureatami są śląscy kompozytorzy: Z. Preisner i W. Kilar, a także pochodzący z ówczesnej Królewskiej Huty, dzisiejszego Chorzowa, Franz Wachsmann/Waxman), Golden Globe i wiele innych prestiżowych. O popularności tej dziedziny sztuki świadczą także liczne rankingi, jakie prowadzą kinomani na różnych portalach internetowych, koncerty, na których wykonywane są kompozycje filmowe poszczególnych autorów, a także festiwale muzyki filmowej. Wielką popularnością cieszą się również płyty, a Polska dzisiaj może pochwalić się wybitnymi twórcami w tej dziedzinie.

Zbigniew Preisner to jeden z wiodących polskich kompozytorów muzyki filmowej oraz teatralnej. Jest członkiem Francuskiej Akademii Sztuki i Techniki Filmowej. Urodził się w 1955 roku w Bielsku-Białej i jest dziś jednym z najbardziej znanych na świecie kompozytorów muzyki filmowej. Skomponował muzykę do ponad 80 filmów, m.in. Krzysztofa Kieślowskiego (Dekalog, Podwójne życie Weroniki, Trzy kolory), Agnieszki Holland (Europa, Europa), Luisa Mandoki (Kiedy mężczyzna kocha kobietę) i innych.

Ale Preisner jest także twórcą muzyki koncertowej. W 1995 roku powstała koncertowa wersja wybranych utworów filmowych nagrana w kaplicy w kopalni soli w Wieliczce, trzy lata później powstało Requiem dla mojego przyjaciela – dwa koncerty muzyki poważnej oparte na mszy żałobnej, oraz Preisner’s Voices. W 2000 roku wydał 10 easy pieces for piano – utwory inspirowane muzyką ludową i jazzem Leszka Możdżera, a w 2007 – Silence, Night and Dreams. Jest laureatem m.in. Cezara, Srebrnego Niedźwiedzia i kilku nominacji do Złotych Globów.

Płyta z muzyką filmową nazywa się soundtrackiem.

Fragment muzyki z filmów: „Podwójne życie Weroniki” oraz „Trzy kolory: Biały”, Preisner Productions.

Wojciech Kilar był polskim pianistą i kompozytorem muzyki poważnej i muzyki filmowej. Od początku lat sześćdziesiątych współtworzył wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim nową, polską szkołę awangardową oraz nowy kierunek we współczesnej muzyce zwany sonoryzmem.

Punktem zwrotnym w jego karierze był Krzesany (1974). Ważne dzieła z tego okresu to m.in.: Przygrywka i kolęda, Bogurodzica, Kościelec, Angelus, Orawa.

Napisał muzykę do ponad 130 filmów. Współpracował z wieloma reżyserami: Andrzejem Wajdą, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim (począwszy od Struktury kryształu stworzył muzykę do niemal wszystkich filmów tego reżysera), Krzysztofem Kieślowskim, Stanisławem Różewiczem, Wojciechem Hasem, Tadeuszem Konwickim, Markiem Piwowskim, Romanem Polańskim, Francisem Fordem Coppolą, Jane Campion. O ile sukcesy religijnych utworów komponowanych w ostatnich latach właściwie ograniczają się do polskiej publiczności, to międzynarodowym uznaniem i popularnością cieszy się jego muzyka filmowa, a wyjątkowy sukces odniósł kompozytor Drakulą. W 1999 otrzymał propozycję od reżysera Petera Jacksona na napisanie muzyki do filmu Władca Pierścieni. Kompozytor początkowo się zgodził, ale ostatecznie do współpracy nie doszło.

Ślązak ze Lwowa ale Ślązak – mówił o sobie Kilar, jeden z największych polskich kompozytorów współczesnych. Swe życie związał ze Śląskiem, szczególnie z Katowicami, urodził się zaś 17 lipca 1932 roku we Lwowie. Kazimerz Kutz tak powiedział o Kilarze:

„Wojtek ma fantastyczny słuch na sprawy śląskie. Kiedy był w Stanach i zapytano go, co trzeba zrobić, żeby pisać tak wspaniałą muzykę, odpowiedział: „To bardzo proste. Trzeba mieszkać w Katowicach”. Przyjaźń między reżyserem i kompozytorem, twórcą muzyki do najważniejszych filmów o Śląsku, bierze się, zdaniem Kutza, ze wspólnoty ich miejsca urodzenia. Wojtek – przypomina – pochodzi z kresów wschodnich, ja z zachodnich. Na terenach pogranicznych zawsze miały miejsce zdarzenia dramatyczne. Więc takie określenia jak miłość ojczyzny nabierały tam specjalnego sensu. Obydwaj jesteśmy wyczuleni na te sprawy. Światowiec Wojciech Kilar nieraz musiał się tłumaczyć przed swymi zagranicznymi przyjaciółmi, „po co siedzi w tych Katowicach”. Odpowiadał wtedy: – Przyjedź, ja ci pokażę, co to jest Śląsk. Tu nie ma pokus. Dom na Śląsku jest rzeczą ogromnie ważną. Niby tak jest wszędzie, ale tu bardziej.”