Z BIEGIEM GÓRNEJ WISŁY

Wisła – królowa polskich rzek rodzi się wysoko w górach, na stokach Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim. W swym górnym biegu Wisła pokonuje około 860 metrów różnicy wysokości. Przepływa przez cztery miasta – Wisłę, Ustroń, Skoczów i Strumień. Dnem doliny biegną drogi i linia kolejowa.

Na stokach Baraniej Góry znajduje się wiele mniejszych i większych źródeł, z których woda zasila Wisłę. Gdzie zatem szukać tego głównego?

Początek dają Wiśle aż trzy potoki. Dwa pierwsze to Czarna Wisełka o długości 9,1 km i nieco krótsza Biała Wisełka, która mierzy 6,2 km. Pierwszy potok źródłowy wypływa na wysokości 1090 m n.p.m., drugi kilkanaście metrów wyżej (1106 m n.p.m.) – oba obszary źródłowe położone są w obrębie rezerwatu przyrody „Barania Góra”. Koryta Czarnej i Białej Wisełki są skaliste, a w ich dnach występują liczne progi tworzące ciągi kaskad. Połączenie potoków następuje w Wiśle Czarnem. Zbudowano tu zbiornik retencyjny, pełniący funkcję przeciwpowodziową, a jednocześnie zaopatrujący w wodę miasta Wisła i Ustroń. W rejonie tym znajduje się rezerwat wodny „Wisła”, powołany dla ochrony naturalnego siedliska pstrąga potokowego.

Z połączenia Czarnej i Białej Wisełki powstaje Wisełka. Dopiero po złączeniu Wisełki z potokiem Malinka, którego źródła położone są na wys. 945 m n.p.m., rzeka rozpoczyna swój bieg jako Wisła.

Od źródeł do okolic Ustronia Wisła wcina się w utwory fliszowe Karpat. W licznych miejscach, na podcinanych przez rzekę brzegach, można obserwować charakterystycznie wykształcony flisz, z którego zbudowane są Beskidy – naprzemiennie ułożone warstwy łupków i piaskowców. Dno doliny wypełniają natomiast grube żwiry i gliniaste mady. Na tym odcinku Wisła przyjmuje kilka krótkich dopływów, między innymi Łabajówkę, Dziechcinkę, Jawornik i Jaszowiec.

Od Ustronia Wisła stopniowo zmniejsza spadek i traci siłę nośną, dlatego usypuje wielki stożek napływowy zbudowany z materiału przyniesionego z gór – żwirów i piaskowcowych głazów. Przed Skoczowem do Wisły uchodzi prawostronnie Brennica, rzeka, która po obfitych opadach niesie dużo wód do Wisły. Lewym dopływem jest natomiast Bładnica. Na lewym brzegu Wisły w okolicach Skoczowa znajduje się rezerwat przyrody „Skarpa Wiślicka”, powołany dla ochrony buczyny karpackiej i ciepłolubnej buczyny storczykowej. W runie występuje tu liczna populacja czosnku niedźwiedziego. W okolicach Strumienia do Wisły dopływa Knajka.

Za Strumieniem Wisła wpada do Zbiornika Goczałkowickiego zbudowanego w latach 1950-1955 i należącego do największych zbiorników retencyjnych w kraju. Uzdatnione wody z tego akwenu zaopatrują ludność i przemysł konurbacji katowickiej. Wypływając ze Zbiornika Goczałkowickiego Wisła nabiera charakteru rzeki nizinnej o małym spadku. W jej dolinie pojawiają się liczne podmokłości i stawy. Aż do wschodnich granic województwa śląskiego rzeka wcina się w skały czwartorzędowe – piaski, żwiry i gliny. Od południa uchodzą do niej Wapienica z Iłownicą i Jasienicą oraz Biała, które charakteryzują się w swych ujściowych odcinkach dużymi wahaniami stanu wód. Jakość wód Wisły poniżej Zbiornika Goczałkowickiego ulega wyraźnemu pogorszeniu ze względu na dopływ zanieczyszczonych wód z konurbacji katowickiej i aglomeracji bielskiej.

W Dolinie Górnej Wisły, na granicy miejscowości Chybie i Zabrzeg znajduje się ścisły rezerwat przyrody „Rotuz” o powierzchni ok. 28 ha. Ochroną objęto torfowisko przejściowe z bogactwem roślin naczyniowych, mchów i porostów.

Poniżej Zbiornika Goczałkowickiego, nieopodal brzegu Wisły położona jest wieś Goczałkowice-Zdrój – jedna z dwóch miejscowości w województwie śląskim o statusie uzdrowiska (drugą jest miasto Ustroń). W znajdujących się tam szpitalach uzdrowiskowych, zakładach przyrodoleczniczych oraz sanatoriach rehabilitacyjnych prowadzone jest leczenie z chorób ortopedyczno-urazowych, reumatologicznych, chorób układu nerwowego oraz osteoporozy. Leczeniu sprzyja miejscowy klimat o cechach podgórskich oraz znajdujące się na terenie uzdrowiska naturalne surowce lecznicze: solanki i borowiny (torf leczniczy). Natomiast w Ustroniu zlokalizowanych jest najwięcej sanatoriów w województwie śląskim. Oprócz Śląskiego Centrum Rehabilitacji znajduje się tam 7 sanatoriów i domów leczniczych, w których leczy się choroby układów: ruchu, krążenia, nerwowego i oddechowego.

Podbeskidzie to ważny region turystyczny w Polsce z rozwiniętą infrastrukturą turystyczną. Bogate walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjały powstaniu licznych szlaków turystyki pieszej o ponad 1500 km długości, w tym odcinków Głównego Szlaku Beskidzkiego, Małego Szlaku Beskidzkiego oraz szlaków na beskidzkie szczyty – Pilsko, Skrzyczne, Baranią Górę. Wytyczone zostały również szlaki dla turystyki rowerowej, m.in. wspólnie Czechami szlak po Euroregionie Śląsk Cieszyński. Górskie rejony województwa śląskiego to również raj dla zwolenników narciarstwa zjazdowego, biegowego i snowboardu. Do najpopularniejszych ośrodków sportów zimowych należą; Bielsko-Biała, Szczyrk, Wisła, Brenna, Ustroń, Zwardoń, Korbielów i Istebna. W Beskidach funkcjonuje około 150 wyciągów narciarskich i ponad 200 km stoków zjazdowych, w tym część oświetlonych i sztucznie naświetlonych.