ROK 1918 – WIELE DRÓG DO NIEPODLEGŁOŚCI?

Rocznica 100-lecia odzyskania niepodległości przez II Rzeczpospolitą to dobra okazja do pokazania, jak różne były drogi do niepodległości Polski. Warto przypomnieć, że nie wszędzie 11 listopada był datą, która miała wtedy największe znaczenie –  na niektórych terenach niepodległość nastąpiła wcześniej, na innych później. I chociaż z dzisiejszej perspektywy wydarzenia z 11 listopada w Warszawie kreują obraz odradzania się całej Rzeczypospolitej, to pamiętajmy, że inaczej sytuacja wyglądała w Tarnowie, Lwowie, Przemyślu, Krakowie, Poznaniu czy Lublinie.

Nie musimy jednak sięgać aż tak daleko, żeby zobaczyć tę różnorodność. Jesienią 1918 toku była ona widoczna również na terenach dzisiejszego województwa śląskiego, tym bardziej, że nie wszystkie jego ziemie wchodziły w skład zaborów utworzonych po rozbiorach w XVIII wieku i kongresie wiedeńskim w 1815 roku. Jednak mieszkający na nich Polacy, także chcieli znaleźć się w odrodzonej Rzeczypospolitej.

Już 2 października, na posiedzeniu Rady Państwa (austriacki parlament) w Wiedniu, polscy posłowie z Galicji i Śląska Cieszyńskiego przedłożyli rezolucję domagającą się odbudowy niepodległej Polski złożonej z ziem dawnej Rzeczypospolitej. Domagano się m. in. dostępu do morza i przyłączenia zamieszkiwanych przez Polaków terenów poza zaborami, w tym Śląska. Aby zademonstrować społeczne poparcie dla idei niepodległości Polski na Śląsku, 12 października w polskim Domu Narodowym w Cieszynie zostało zwołane zebranie przedstawicieli organizacji polskich, na którym  uchwalono rezolucję stwierdzającą przynależność Śląska Cieszyńskiego do całej, zjednoczonej i niepodległej Polski z dostępem do morza.

Podjęto również decyzję o utworzeniu nowego ciała przedstawicielskiego, które początkowo miało nosić nazwę Śląski Komitet Międzypartyjny, ale ostatecznie 19 października 1918 roku nazwa ta uległa zmianie, tak powstała Rada Narodowa (dla) Księstwa Cieszyńskiego. Na jej czele stanęli przedstawiciele trzech największych lokalnych partii:

• ks. Józef Londzin (Związek Śląskich Katolików),
• Jan Michejda (Polskie Zjednoczenie Narodowe),
• Tadeusz Reger (Polska Partia Socjal-Demokratyczna Galicji i Śląska).

Członkiniami RNKC zostały:

• Maria Sojkowa (ZŚK),
• Zofia z Grabskich Kirkor-Kiedroniowa (PZN),
• Dorota Kłuszyńska (PPSD).

W chwili powstania RNKC była pierwszą zorganizowaną, niezależną polską reprezentacją polityczną na ziemiach zamieszkałych przez Polaków. Poparcie społeczne dla  RNKC Polacy zademonstrowali na wiecu zwołanym 27 października 1918 roku na rynku w Cieszynie, w którym według prasy polskiej uczestniczyło około 40 tys. osób.

Na wieść o rezolucji przyjętej w Domu Narodowym w Cieszynie w wielu miastach przyjmowano podobne wystąpienia:

• 13 października – Orłowa,dwudziestotysięczny wiec i uchwalenie rezolucji o niepodległości Polski,
• 20 października – Bogumin czterotysięczny wiec i uchwalenie rezolucji niepodległościowej.

28 października 1918 r. w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna dla Galicji, w której Śląsk Cieszyński reprezentował ks. Londzin. POW już 30 października opanował większą część Krakowa, a 31 października skapitulowała austriacka komenda wojskowa w mieście. W ciągu zaledwie dwóch dni Polacy rozbroili austriackie garnizony w prawie całej Galicji Zachodniej i w porozumieniu z PKL ustanowili polskie dowództwa. Wraz z likwidacją austriackich władz wojskowych, aby nie dopuścić do anarchii i osłabienia władzy lokalnej, przedstawiciele PKL przejmowali administrację państwową, sądownictwo i policję. PKL sprawowała władzę przez kolejne trzy miesiące, do czasu podporządkowania się rządowi warszawskiemu.

W przekonaniu wielu polityków galicyjskich i warszawskich RNKC stanowiła organ PKL, co jednak nie do końca odpowiadało rzeczywistości. Z punktu widzenia RNKC PKL była tylko jej partnerem, co dla strony cieszyńskiej było o tyle ważne, że na pograniczu śląsko-morawskim zaczęły tworzyć się zalążki władz czeskich negujących prawo Polaków dla całego Śląska Cieszyńskiego. W tym samym dniu, kiedy powstała PKL, w Pradze proklamowano powstanie niepodległej Czechosłowacji.

W nocy z 29 na 30 października 60 polskich przełożonych gmin Śląska Cieszyńskiego złożyło  ślubowanie wierności polskiej Radzie Narodowej jako prawowitej władzy państwowej (pozostali przełożeni z liczącego 130 gmin Związku Gmin Polskich uczynili to do końca listopada 1918 r.). Następnego dnia RNKC wydała odezwę, w której proklamowała przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski oraz objęcie w jej imieniu władzy państwowej. Udano się do starosty cieszyńskiego Jaxy Bobowskiego i starosty bielskiego Jakuba Podczaskiego z oświadczeniami, że Rada obejmuje rządy w regionie. Obaj starostowie odmówili przekazania władzy, tłumacząc się brakiem instrukcji z Wiednia i Opawy, gdzie mieściły się władze krajowe tzw. Śląska Austriackiego.

Polscy oficerowie miejscowego garnizonu, przedwojenni nauczyciele Klemens Matusiak, Franciszek Barteczek i Ludwik Skrzypek, zdecydowali się razem ze swoimi żołnierzami przejąć władzę siłą i zajęli koszary pułkowe w nocy z 31 października na 1 listopada. Przejęli w ten sposób kontrolę nad garnizonem, podporządkowując go RNKC. 1 listopada polskiej RNKC podporządkowali się także nowomianowani: starosta cieszyński Zygmunt Żurawski oraz starosta bielski J. Podczaski. Lojalność zadeklarowali także prezydent sądu obwodowego w Cieszynie Johann Harbich oraz starosta frysztacki.

Wprawdzie formalnie dawni urzędnicy austriaccy podporządkowywali się Radzie Narodowej ale zwłaszcza w miastach nie wykonywali jej decyzji. W Bielsku niemiecki Wydział Gminny całkowicie się usamodzielnił, a 1 listopada na wiecu mieszkańcy Bielska opowiedzieli się za włączeniem miasta i okolicznych niemieckich gmin w skład Niemieckiej Austrii. Podobnie było w Skoczowie i Strumieniu oraz w części gmin wiejskich, gdzie przewagę we władzach mieli „kożdoniowcy” (zwolennicy separatystycznego państwa śląskiego). We Frysztacie konieczny był kompromis i rezygnacja z obowiązku złożenia ślubowania Radzie Narodowej przez miejscowego starostę.

Pierwszy oficjalny kontakt Warszawa z cieszyńską Radą Narodową nawiązała 4 listopada. W tym dniu Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wysłało list do prezydium Rady i skierowało na Śląsk Cieszyński wizytatora szkolnego. Tego dnia ks. Londzin został mianowany delegatem RNKC przy PKL, choć cieszyński organ nadal zachowywał niezależność.

5 listopada wynegocjowano porozumienie, w wyniku którego podobny do polskiej rady czeski Zemsky Narodny Vybor objął władzę nad całym powiatem frydeckim i gminami z zarządem czeskim w powiecie frysztackim. RNKC sprawowała władzę nad resztą obszaru czyli powiatami bielskim, cieszyńskim i gminami z zarządem polskim i niemieckim w powiecie frysztackim. W sumie Polacy kontrolowali ¾ obszaru Śląska Cieszyńskiego. Linia z 5 listopada 1918 r. miała jednak charakter tymczasowy, musiała być jeszcze zatwierdzona oficjalnie przez Polskę i Czechosłowację.

W momencie przekazania w Warszawie władzy Józefowi Piłsudskiemu przez Radę Regencyjną w dniu 11 listopada 1918 r., na Śląsku Cieszyńskim istniały już zorganizowane władze polskie. 25 listopada jej reprezentanci przedstawili swoje położenie na posiedzeniu rządu Jędrzeja Moraczewskiego, uzyskując upoważnienie do sprawowania w jego imieniu władzy w regionie.

Polskie rządy trwały na Śląsku Cieszyńskim do najazdu wojsk czeskich 23 stycznia 1919 r. Kwestia wyznaczenia granicy polsko-czeskiej stała się przedmiotem sprawy międzynarodowej i została rozwiązana dopiero w 1920 roku.

W Chrzanowie już 31 października 1918 roku miejscowy starosta, w porozumieniu z członkiem tymczasowego prezydium Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie – Aleksandrem Skarbkiem, uznał jej władzę zwierzchnią. Wywiesił na gmachu starostwa Orła Polskiego, a 1 listopada 1918 roku powstała Powiatowa Komisja Likwidacyjna w Chrzanowie. Na jej czele stanął hrabia Edward Mycielski. Jego zastępcami zostali Stanisław Wierzbicki (radca sądowy) i Kazimierz Dobrzyński (lekarz). Oprócz nich w składzie 12-osobowej Komisji Powiatowej znaleźli się reprezentanci wszystkich grup społecznych w powiecie: robotnicy, rolnicy, przemysłowcy, kupcy, urzędnicy i duchowni.

Jednocześnie w powiecie przystąpiono do tworzenia Straży Obywatelskiej. Powiat podzielono na 7 okręgów i ustanowiono w nich naczelników Straży. 5 listopada, kiedy przedstawiono założenia do organizacji nowej administracji na terenie całej Galicji i powołano komisarzy PKL, którzy mieli przejąć urzędy powiatowe i dokonać ich reorganizacji, w powiecie chrzanowskim komisarzem mianowano Zygmunta Żuławskiego.

W Dąbrowie Narodowej, dzisiaj dzielnicy Jaworzna, dopiero 11 listopada, kiedy to Rada Regencyjna przekazywała władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu, odbyły się wybory władz gminnych w oparciu o przepisy wprowadzone przez PKL.

Chrzanów i Jaworzno znalazły się w jednoczącym się po 123 latach niewoli Państwie Polskim w momencie  podporządkowania PKL Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu i rządowi Jędrzeja Moraczewskiego w Warszawie 31 grudnia 1918 r.

Pierwsze trzy tygodnie listopada 1918 roku w Zagłębiu Dąbrowskim to okres działalności dwóch komisariatów podlegających Rządowi Lubelskiemu –  jednego dla byłej okupacji austrowęgierskiej oraz drugiego dla byłej okupacji niemieckiej – od Aktu 5 listopada 1916 roku tworzących tzw. Królestwo Polskie.

Na czele komisariatów stanęli przedstawiciele dwóch rywalizujących ze sobą obozów politycznych:

• w Dąbrowie socjaliści z Polskiej Partii Socjalistycznej,
• w Sosnowcu obozu narodowego związanego ze Zjednoczeniem Narodowym.

Łączyło ich jednak przekonanie, że należy powstrzymać wybuch rewolucji przeprowadzanej na wzór bolszewicki, do której dążyli się wywołać działacze SDKPiL i PPS-Lewicy.

Wraz z powołaniem 18 listopada 1918 roku rządu Jędrzeja Moraczewskiego oraz połączenia obwodów sosnowieckiego i dąbrowskiego w jeden powiat będziński na jego czele stanął socjalista Ryszard Kunicki wywodzący się z Polskiej Partii Socjalno Demokratycznej Galicji i Śląska, sprowadzony ze Śląska Cieszyńskiego jako reprezentant rządu Jędrzeja Moraczewskiego.

Jesienią 1918 roku, a konkretniej w październiku, Zagłębie Dąbrowskie zalała fala strajków. Narastająca w regionie nędza, rosnące bezrobocie, spadające zarobki czy katastrofalne braki w zaopatrzeniu doprowadziły do dramatycznego załamania nastrojów społecznych wśród robotników i ich rodzin. Wraz z rozpadem monarchii habsburskiej z okupowanego obszaru Zagłębia zaczęły się najpierw wycofywać oddziały austro-węgierskie. Ich miejsce zajmowali członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej i byli legioniści, dowodzeni przez  podporucznika Władysława Wąsika, wspierani także przez Polaków z byłych oddziałów austriackich. Dowództwo wojskowe na obszarze okupacji austrowęgierskiej w Zagłębiu objął z  ramienia Rady Regencyjnej pułkownik Witold Filimowski, były oficer austriacki. 3 listopada sformowano dwie kompanie Wojska Polskiego, które uczestniczyły w rozbrajaniu żołnierzy państw centralnych.

Nowe władze reprezentujące skompromitowaną Radę Regencyjną z Warszawy nie zyskały jednak poparcia społecznego w Zagłębiu. Kazimierz Kuczewski, reprezentujący Okręgowy Komitet Robotniczy PPS, postanowił wobec tego przejąć władzę i rozbrajanie wojsk okupacyjnych. PPS  na pierwszym miejscu stawiała kwestię odzyskania niepodległości, która miała w dalszej kolejności otworzyć możliwość przeprowadzenia reform społecznych. W obawie  przed planami radykalnej lewicy pod jej kuratelą utworzono także Milicję Ludową.

Działacze radykalnych ugrupowań, SDKPiL i PPS-Lewicy, zdobyli także na początku listopada część broni od rozbrajanych Austriaków i Niemców. To pozwoliło sformować oddziały tzw.  Czerwonej Gwardii. Wykorzystując trudną sytuację ekonomiczną, w Zagłębiu mogli w ten sposób zrealizować swój plan – wzniecenie rewolucji proletariackiej na wzór Rosji sowieckiej.

W pierwszych dniach listopada walka o wpływy robotnicze między socjalistyczną PPS a radykalnymi PPS-Lewicą i SDKPiL przebierała na sile. Podczas gdy działacze radykalni  zdobyli większość w Radach Delegatów Robotniczych i proklamowali strajk powszechny, działacze PPS z Kazimierzem Kuczewskim postanowili objąć władzę nad całym powiatem będzińskim siłą, tworząc tymczasowy organ: Radę Komisarzy Ludowych. 9 listopada Rada, we współpracy z POW, zaczęła przejmować władzę w Dąbrowie. Aresztowano wtedy przedstawicieli Rady Regencyjnej, a Kuczewski przejął biuro powiatowe.

Kiedy do Zagłębia dotarła informacja o utworzeniu w Lublinie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej na czele z Ignacym Daszyńskim, Kazimierz Kuczewski uznał jego zwierzchność. Przy aprobacie Jędrzeja Moraczewskiego, który przybył 10 listopada do Dąbrowy jako przedstawiciel rządu z Lublina, Kuczewski stanął  oficjalnie na czele Tymczasowego Komisariatu Rządu Ludowego.

Działacze radykalni z SDKPiL i PPS-Lewicy przeprowadzili ogłoszony na 11 listopada strajk powszechny i demonstracje, wykorzystując wzburzenie podczas pogrzebu zabitego robotnika. Oba wydarzenia miały jednak spokojny przebieg, a kiedy 12 listopada komisarz Kuczewski przystąpił do realizacji części postulatów ekonomicznych wysuwanych przez Radę Delegatów Robotniczych, nastroje wśród robotników uległy na pewien czas uspokojeniu.

W Sosnowcu, który do tej pory był pod okupacją niemiecką, w nocy z 10 na 11 listopada trwała akcja zatrzymywania i rozbrajania żołnierzy armii kajzera przez członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, członków POW, strażaków, byłych legionistów i robotników. Większość żołnierzy niemieckich składała broń bez walki.

Władzę nad obszarem pozostającym dotąd pod okupacją niemiecką 11 listopada przejął Komisariat Rządu, a na jego czele stanął Stefan Falkowski. Był on oficjalnym reprezentantem utworzonego 7 listopada w Lublinie Rządu Ludowego Ignacego Daszyńskiego.

Natomiast na wieść o wydarzeniach w Sosnowcu rząd Rady Regencyjnej 12 listopada – zapewne pod wpływem Zjednoczenia Narodowego – również mianował Falkowskiego komisarzem na cały powiat będziński.

Radykalne hasła głoszone przez  działaczy PPS-Lewica i SDKPiL zyskiwały na popularności także w Sosnowcu. Znalazło to odzwierciedlenie w wyborach do Rad Robotniczych, gdzie oba ugrupowania zdobyły zdecydowaną większość głosów. O ile w Dąbrowie zarzewie rewolucji mogły powstrzymać silne struktury PPS, o tyle w Sosnowcu one niemal nie istniały – większość działaczy przebywała w więzieniach albo ukrywała się poza regionem. Impulsem do wydobycia się z marazmu był powrót wypuszczonego 11 listopada z niemieckiego więzienia młodego działacza socjalistycznego Aleksego Bienia. Dzięki jego energii i talentom organizacyjnym PPS odbudowało swoją pozycję na obszarze Sosnowca i jego okolic.

13 listopada odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Delegatów Robotniczych Okręgu Sosnowieckiego, opanowanych przez działaczy PPS-Lewicy oraz SDKPiL i już następnego dnia wezwali robotników do strajku powszechnego. Rada Delegatów Robotniczych Okręgu Sosnowieckiego nakazała stworzenie komitetów fabrycznych i kopalnianych oraz rad dzielnicowych tak, aby objąć kontrolą zarówno przedsiębiorstw, jak i samorząd. Oczywiście radykalni działacze i komuniści mający na celu wywołanie rewolucji nie zamierzali podporządkowywać się legalnemu rządowi polskiemu. Dlatego doszło do starć z użyciem broni. W obawie przed bratobójczą walką 21 grudnia władze zażądały złożenia przez ludność cywilną broni, a wojsko rozbroiło oddziały Czerwonej Gwardii.

Jesienią 1918 roku na ziemi częstochowskiej najszybciej został przejęty z rąk austriackich klasztor na Jasnej Górze (4 listopada). Dokonał tego dowodzący pododdziałem Wojska Polskiego z 22 pp por. Artur Wiśniowski. Nad klasztorem zawisł wówczas biało-czerwony sztandar. Przybyły na Jasną Górę oddział Polskiej Siły Zbrojnej (2 pp) witany był więc już przez przeora Piotra Markiewicza w wolnym od Austriaków klasztorze. Wiadomość o tym wywołała duże poruszenie wśród mieszkańców miasta. Do klasztoru przez kolejne dni przybywały grupy Częstochowian, którzy chcieli zobaczyć żołnierzy polskich trzymających wartę.

Pozostała część miasta została wyzwolona kilka dni później. Dopiero 11 listopada oddziały POW przemaszerowały przez miasto, zajęły magistrat i wystawiły tam warty oraz rozbroiły niewielkie grupy żołnierzy niemieckich. Opanowały także główny dworzec kolejowy. Zajmowano również inne ważne budynki w mieście, m.in. pocztę, i szpital.

Nie wszystkie oddziały niemieckie chciały poddać się bez walki. Do starć doszło na ulicy Teatralnej czy w czasie próby zajęcia fabryki Peltzerów. Strzelanina w mieście, z małymi przerwami, trwała całą noc. Niektóre oddziały niemieckie broniły dostępu do zaopatrzenia na tzw. Malarni i Częstochowiance. Mieściły się tam znaczne zapasy żywności i sprzętu wojskowego, w tym także samochody oraz amunicja o wartości około 200 mln marek – ostatecznie nie udało się tego Niemcom ewakuować, skapitulowali przed ciągle powiększającymi swe siły oddziałami polskimi.

Dzięki przejęciu dworców i kontrolowaniu kolei na linii Herby-Częstochowa przez siły polskie, ewakuacja wojsk niemieckich z obszaru Częstochowy została przeprowadzona tą drogą.

Rozbrajanie oddziałów niemieckich w  okolicach Częstochowy przebiegało sprawnie. Na przykład w Kłobucku, w majątku Ostrowy, który do I wojny światowej był własnością wielkiego księcia Michała Aleksandrowicza Romanowa, stworzono Straż Obywatelską, która pilnowała, by Niemcy zostali otoczeni posterunkami i nic nie mogli zniszczyć, sprzedać, ani wywieźć.

Listopad 1918 przyniósł szybkie wyzwolenie ziemi częstochowskiej, podobnie jak w większej części byłego Królestwa Polskiego. Do dzisiaj ten miesiąc symbolizuje dla tego regionu odzyskanie niepodległości.

Górny Śląsk w 1918 roku pozostawał w silnym związku z Wrocławiem (stolicą pruskiej prowincji śląskiej), Poznaniem (gdzie był najsilniejszy polski ruch niepodległościowy w zaborze pruskim) i Berlinem (stolicą Prus i zjednoczonych od 1871 roku Niemiec). Kontakty z Warszawą były niewielkie, choć oczywiście śledzono zachodzące w Królestwie Kongresowym i w całym zaborze rosyjskim zmiany. Silniejsze kontakty utrzymywano z Krakowem, a nawet ze Lwowem, gdzie polska kultura rozwijała się swobodnie w ramach autonomii w monarchii austriackiej.

Na początku października władzę w Niemczech objął rząd księcia Maxa Badeńskiego, który jako nowy kanclerz obiecał przekształcenie państwa niemieckiego w monarchię konstytucyjną i możliwie szybko zawarcie pokoju na zasadach znanych z orędzia prezydenta Wilsona – w kontekście wschodniej Europy mówił o możliwie szybkich demokratycznych wyborach w Polsce i krajach bałtyckich. Mówiąc o Polsce, miał na myśli okupowane podczas I wojny światowej przez Niemcy i Austrię Królestwo Polskie.

12 października polskie ugrupowania polityczne i organizacje społeczne wydały w Poznaniu wspólne oświadczenie („Odezwę polskich organizacji społecznych i prasy w związku ze zbliżającym się zakończeniem wojny wyrażającą wolę Polaków zaboru pruskiego i Śląska połączenia tych ziem z Polską”) wzywającą do solidarności narodowej. Polscy posłowie do Sejmu Pruskiego i Reichstagu zostali w niej również zobowiązani do reprezentowania interesów narodowych. W tym samym czasie Wojciech Korfanty pokazywał w Reichstagu mapę nie tylko z zaborami, ale też z tymi terenami, gdzie mieszkała ludność etnicznie polska, która powinna znaleźć się w granicach niepodległej Polski.

W listopadzie w Niemczech zbuntowali się najpierw marynarze w Kilonii, a następnie w kolejnych portach na północy kraju. Wszędzie powstawały rady żołnierskie. 9 listopada w Berlinie doszło do strajku generalnego i tworzenia rad robotniczych. Oddziały wojskowe przechodziły na stronę rewolucjonistów. Cesarstwo Niemieckie rozpadało się. Cesarz Wilhelm II abdykował, a Philipp Scheidemann, współprzewodniczący niemieckiej partii socjaldemokratycznej (SPD), ogłosił Niemcy republiką. Nowym kanclerzem został  socjalista Friedrich Ebert, drugi przywódca SPD. Pierwszą deklaracją Eberta, który stanął na czele Rady Pełnomocników Ludowych, było jak najszybsze zakończenie wojny, a potem podpisanie pokoju. 11 listopada zawarto pod Paryżem zawieszenie broni na froncie zachodnim.

Również na Śląsku powstawały we wszystkich większych miastach rady robotnicze i żołnierskie oraz rady ludowe, w których reprezentowane były także partie nielewicowe (liberalne i konserwatywne). Rady zaczęły zastępować administrację państwową i Niemcy znalazły się u progu rewolucji. Śląska prowincjonalna Rada Ludowa powstała 10 listopada we Wrocławiu, a po kilku dniach została przekształcona w Centralną Radę Ludową, pełniącą rolę kierowniczą w całej prowincji śląskiej, także na Górnym Śląsku, w Opolu, Gliwicach i Katowicach. Współpracowała z nią Centralna Rada Żołnierska oraz wrocławskie dowództwo wojskowe. Wszystkie rady zadeklarowały wsparcie dla nowego rządu niemieckiego i współpracę z dotychczasowymi władzami wojskowymi i cywilnymi.

W czasie niemieckiej rewolucji coraz wyraźniej padały żądania rozwiązania sprawy polskiej. W czasie drugiej październikowej sesji parlamentu niemieckiego (Reichstagu) postulaty polskie przedstawiono oficjalnie dwukrotnie: 24 października uczynił to ks. Antoni Stychel, poseł z Wielkopolski, następnego dnia szczegółowo przedstawił je W. Korfanty, w tym czasie sekretarz Koła Polskiego, który podkreślił, że Polacy chcą zerwać więzi z państwem niemieckim. Deklarował szacunek do narodu niemieckiego i konieczność ułożenia w przyszłości obustronnych stosunków pokojowo, jednak zarazem podkreślał pogardę dla Prus i systemu pruskiego, który obarczał winą za klęskę Niemiec. Jasno sformułował polskie postulaty terytorialne, czyli przyłączenia obok Księstwa Poznańskiego (Wielkopolski z Poznaniem), Prus Królewskich i polskich powiatów Prus Książęcych (Pomorza, Warmii i Mazur), także polskich powiatów Śląska Górnego i tzw. Średniego oraz Gdańska. W tym ostatnim przypadku przyznawał, że to nie jest polskie miasto, ale niezbędne dla niepodległej Polski i zadeklarował przyznanie mu specjalnego statusu. Wystąpienie Korfantego zostało przerwane protestem posła niemieckiego, Constatina Fahrenbacha, a wysuwane przez niego żądania terytorialne wobec Niemiec uznano za nie do przyjęcia.

Polscy politycy pod koniec października podjęli próby zorganizowania niezależnych od niemieckich struktur władzy w postaci polskich rad ludowych na czele z poznańską Naczelną Radą Ludową (NRL). Na Górnym Śląsku wydarzenia te poprzedzały kilkutysięczne demonstracje, które odbywały się w połowie listopada w większych miastach, m. in. w Bytomiu, Katowicach, Królewskiej Hucie, Zabrzu.

Brak polskich przedstawicieli w niemieckich radach żołnierskich i ludowych, które przez pewien czas miały w swoim ręku całą władzę, był błędem, który udało się naprawić w Wielkopolsce, ale już nie na Górnym Śląsku. Powoływane na wiecach polskie rady ludowe nie dysponowały żadną władzą wykonawczą mogącą wprowadzić w życie ich zalecenia.

30 grudnia we Wrocławiu, na wspólnym zjeździe Centralnej Rady Ludowej i Rady Żołnierskiej, zatwierdzono pewne zmiany na korzyść Polaków mieszkających na Śląsku: ułatwienia dla nauczania języka polskiego w szkolnictwie, powołano komisarza ds. Górnego Śląska oraz zadecydowano o obsadzie stanowisk w rejencji opolskiej przez katolików znających język polski.

Jednocześnie zdecydowanie odrzucono możliwość zrezygnowania przez Niemcy na rzecz Polski z jakichkolwiek terenów na Górnym Śląsku. Dla zabezpieczenia granicy polsko-niemieckiej rozmieszczono na niej regularną 117 dywizję piechoty  jako część Straży Granicznej (Grenzschutz).

Te decyzje spowodowały ukształtowanie się na początku 1919 roku polskiej konspiracji wojskowej (Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska) i przygotowania planów wybuchu powstania na wzór zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Konflikt polsko-niemiecki będzie trwał jeszcze ponad trzy lata i zakończy się podziałem na polski i niemiecki Górny Śląsk w 1922 roku.