IBR

Słownik pojęć

WARSTWOWANIE - Cecha osadów; występowanie w osadach warstw, czyli nagromadzenia osadu mniej lub bardziej wyraźnie oddzielonego od leżących powyżej i poniżej.

WARSTWY SIODŁOWE - Ogniwo stratygraficzne, w warstwach siodłowych występują przeważnie piaskowce i żwirowce z grubymi pokładami węgla kamiennego.

WARTOŚĆ AUTONOMICZNA - Inaczej naczelna, centralna, zajmująca najważniejsze miejsce w hierarchii wartości. Jej realizacja tratowana jest jako dobro samo w sobie.

WARUNKI ABIOTYCZNE - Abiotyczne składniki ekosystemu to fizyczne cechy środowiska takie jak temperatura, wilgotność, nasłonecznienie, odczyn gleby itd.

WĄTKI WĘDROWNE - Określenie tematów, motywów lub wątków, które występują, powtarzają się w różnych utworach różnych twórców, np. motyw skarbu. Ich warianty mogą różnić się między sobą, ale podobieństwo jest oczywiste.

WCIOS, DOLINA WCIOSOWA - Najpowszechniejszy typ doliny V-kształtnej.

WEŁNA CZESANKOWA - Półfabrykat w przemyśle włókienniczym, który powstaje z długich włókien wełnianych lub wełnopodobnych po wyczesaniu krótkich włókien na czesarce.

WERNISAŻ - Uroczyste otwarcie wystawy, np. malarstwa, fotografii, dzieł sztuki połączone z prezentacją dla mediów; organizowane by nadać wystawie, rangi, rozgłosu; często towarzyszy temu zapraszanie specjalnych gości, spotkanie z autorem

WĘGIEL ENERGETYCZNY - Wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Przy użyciu węgla wytwarzane jest około 40 procent energii elektrycznej na świecie, a np.. w Republice Czeskiej proporcja ta wynosi 52 procent, podczas gdy w Polsce około 90 procent.

WĘGIEL KOKSUJĄCY - Wykorzystywany głównie do produkcji koksu, a ten z kolei jest surowcem, który ma istotne zastosowanie w hutnictwie.

WĘGIEŁ - (Zrąb) – w budynkach o konstrukcji zrębowej skrzyżowanie dwóch belek drewnianych w narożniku, o złączach zachodzących na siebie dzięki odpowiednim wycięciom, tzw. wrębom, lub z pozostawieniem tzw. ostatków, czyli nie obciętych końców belek. Węgły dodatkowo mogły być wzmocnione kołkami drewnianymi.

WICEDZIEKAN KOLEGIUM KONSULTORÓW - Urzędnik administracji diecezjalnej Kościoła katolickiego, zastępca kierującego organem, do którego należy wykonywanie zadań doradczych powierzonych przez biskupa diecezjalnego oraz posiadający szczególne uprawnienia w okresie wakatu (nieobsadzenia) stanowiska biskupa.

WIEC - Wiec, wyraz starożytny, polsko-słowiański, oznaczający naradę, zebranie się starszyzny w celu obradowania lub sądzenia. Wiec (zgromadzenie) był popularną formą stanowienia prawa we wczesnośredniowiecznych krajach słowiańskich. Było to zgromadzenie wolnych ludzi kraju, prowincji. Na wiecu rozwiązywano spory i stanowiono decyzje polityczne. Jeszcze w pod koniec XII i na początku XIII w. Wiece zwoływano często. Załatwiano na nich sprawy bieżące: informowano, karano, podejmowano decyzje. Wszyscy obecni mogli zabierać głos. Z czasem, wiece z udziałem księcia zwoływano coraz rzadziej, obejmowały coraz większe obszary (jedną lub kilka ziem), zaś decyzje podejmowała coraz mniejsza liczba ludzi. W żywocie św. Ottona znajdujemy informację, że nasz Władysław Herman nie chciał się powtórnie żenić bez zezwolenia panów i odbył z nimi wiec. Wiemy także z kronik, iż wdowa po Bolesławie Krzywoustym na wiecu walnym (colloquium generale) i w Korczynie żądała pozwolenia od Polaków, aby córkę mogła dać do klasztoru. W najstarszej polskiej pieśni religijnej „Bogarodzica” słyszymy: Adamie, ty Boży kmieciu, Ty siedzisz u Boga w wiecu.

WIEK POPRODUKCYJNY - Wiek, w którym osoby zazwyczaj kończą pracę zawodową (przechodzą na emeryturę).

WIEK PRODUKCYJNY - Wiek, w którym człowiek jest zdolny do pracy tzn. od 18 roku życia do wieku emerytalnego.

WIELKA WOJNA OJCZYŹNIANA - W radzieckiej i rosyjskiej literaturze i historiografii termin określający część II wojny światowej, w której przeciwko III Rzeszy i sprzymierzonym po stronie koalicji antyhitlerowskiej brał udział Związek Radziecki (od 22 czerwca 1941 do 9 maja 1945 roku).

WIERZCHEŃ - Krótki, sukienny i ozdobny gorset, dopasowany w talii, element uroczystego, damskiego stroju ludowego na Górnym Śląsku (strój bytomski).

WIKARIUSZ GENERALNY - W Kościele katolickim duchowny wyznaczony przez biskupa diecezjalnego do pomocy w zarządzaniu całą diecezją jako jego pełnomocnik.

WIRTUOZERIA - Mistrzowskie opanowanie jakiejś umiejętności.

WIRYLISTA - Hist. członek izby wyższej parlamentu w niektórych państwach monarchicznych, zasiadający w niej z tytułu swego stanowiska (np. Rektor, biskup), a nie z wyboru. Jest to zatem osoba piastująca pewną funkcję z racji piastowanej przez siebie innej funkcji. W autonomii galicyjskiej np. jako wiryliści wchodzili do sejmu krajowego rektorzy uniwersytetów w Krakowie i Lwowie.

WOJEWÓDZTWO KATOWICKIE - W tym przypadku nazwa jednego z 49 województw istniejących w latach 1975-1998, graniczącego z 5 województwami: od zachodu z opolskim, od północy z częstochowskim, od wschodu z kieleckim i krakowskim, a od południa z bielskim.

WOJNY ŚLĄSKIE - Trzy wojny (1740-1763) między Austrią i jej sojusznikami a Prusami o panowanie nad Śląskiem, w wyniku których większość Śląska znalazła się w granicach Prus.

WOJSKOWA RADA OCALENIA NARODOWEGO - (WRON) Organ administrujący Polską w czasie stanu wojennego. Kierowany przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego WRON miał charakter pozakonstytucyjny, posiadał cechy junty wojskowej.

WSKAŹNIK URBANIZACJI - Odsetek (%) ludności mieszkającej w miastach w stosunku do ogólnej liczby ludności danego obszaru np. województwa, państwa, regionu.

WYBORY PONOWNE - Wybory przeprowadzane w razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały o nieważności wyborów w okręgu lub o nieważności wyboru posła.

WYBORY PRZEDTERMINOWE - Wybory przeprowadzane w celu wyboru organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego bądź organu wykonawczego gminy (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) przed upływem kadencji.

WYBORY UZUPEŁNIAJĄCE - Wybory przeprowadzane w celu uzupełnienia składu wybieranego organu.

WYCHODNIA - Obszar występowania skały na powierzchni terenu; odsłonięcie.

WYGŁOS - (W fonetyce) koniec wymawianego wyrazu.

WYKUSZ - Wystający z lica elewacji fragment budynku poszerzający przylegające wnętrze, nadwieszony powyżej pierwszego piętra na wysokości jednej lub kilku kondygnacji, na ogół wsparty na wysuniętych wspornikach.

WYNIESIENIE NA OŁTARZE - Uznanie przez Kościół katolicki (ostateczną decyzję podejmuje papież) danej osoby za błogosławioną (w wyniku tzw. procesu beatyfikacji) lub świętą (w wyniku tzw. procesu kanonizacji).

WYWIAD - Rozmowa ukierunkowana odpowiednimi pytaniami, której celem jest zebranie określonych informacji, poznanie opinii na jakiś temat.

WYWIERZYSKO - Źródło krasowe o dużej, najczęściej stałej wydajności.

WYŻ DEMOGRAFICZNY - Okres wyraźnego wzrostu liczebności populacji; przeciwieństwem wyżu jest niż demograficzny.

WYŻ KOMPENSACYJNY - Wyż demograficzny, który jest efektem dążenia społeczeństwa do wyrównania strat wojennych.

WZÓR OSOBOWY - Człowiek, bohater dzieła, który prezentuje zespół zasad i wartości uznanych za godne naśladowania.